Türk halkları
 | |
| Önemli nüfusa sahip bölgeler | |
|---|---|
 Türkiye | 70.000.000[1][2]–70.000.000[3] |
 İran | 30.000.000 - 40.000.000[4][5][6] |
 Özbekistan | 29.200.000[7] |
 Rusya | 15.000.000 |
 Çin | 15.000.000-30.000.000 |
 Kazakistan | 12.300.000[8] |
 Azerbaycan | 10.047.000[9] |
 Avrupa Birliği | 5.876.318 |
 Kırgızistan | 5.000.000 |
 Türkmenistan | 4.500.000 |
 Afganistan | 3.500.000[10] |
 Irak | 1.500.000-3.000.000[11][12] |
 Suriye | 750.000-1.500.000[13][14] |
 Tacikistan | 1.200.000[15] |
 Bulgaristan | 585.000[16][17] |
 Ukrayna | 300.000[18] |
 Gürcistan | 300.000[18] |
 Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti | 280.000[19] |
 Moldova | 158.000[20] |
 Yunanistan | 130.000[21] |
 Moğolistan | 110.000[22] |
 Kuzey Makedonya | 82.000[23] |
 Kosova | 69.297[24][24] |
 Amerika Birleşik Devletleri | 1.000.000+[25] |
| Diller | |
| Din | |
Türk halkları (Eski Türkçe: 𐱅𐰇𐰼𐰰; Şatuo: 突厥, Tūjué), Avrasya'da geniş bir coğrafyada dağınık olarak yaşayan ve Altay dilleri ailesinin bir alt kolunu oluşturan Türk dillerinin çeşitli konuşan etnik Türk gruplarıdır. Dünyada 200 milyondan fazla Türk bulunduğu ve bu nüfusun yaklaşık üçte birinin Türkiye'de yaşadığı düşünülmektedir.
Coğrafî dağılım[değiştir | kaynağı değiştir]
.jpg)
Türk halklarının 1995 yılındaki verilere göre toplam nüfusu 170 milyona ulaşmıştır. Günümüzde ise 200-250 milyona ulaştığı tahmin edilmektedir.[26][kaynak belirtilmeli]
Sovyetler Birliği'nin dağılması ile Azerbaycan, Özbekistan, Kazakistan, Kırgızistan ve Türkmenistan bağımsızlıklarını kazandılar ve Türk dillerini egemen ve resmî dil olarak kabul eden devletlerin sayısı, Türkiye ve Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti ile birlikte yediye çıkmıştır. Bunların dışında Rusya, İran (Doğu Azerbaycan, Batı Azerbaycan, Erdebil, Zencan, Hamedan ve Fars eyaletleri ile Türkmensahra bölgesi), Çin (Doğu Türkistan (Uyguristan), Kansu), Tacikistan ve Afganistan (Mezar-ı Şerif çevresi), Gürcistan (Ahıska, Ahılkelek, Borçalı (Kvemo Kartli) bölgeleri) 'da Türk dilleri konuşan azınlıklar yaşamaktadırlar.
Osmanlı Devleti'nin yayılma alanında bulunan Yunanistan (Trakya Bölgesi), Bulgaristan (Rodop ve Deliorman bölgeleri), Romanya (Dobruca'nın batısında Kobro Nehri çevresi), Kosova, Kuzey Makedonya, Suriye,Mısır ve Irak (Musul, Kerkük, Erbil bölgeleri) 'ta da Türkler ve Türkçe konuşan topluluklar bulunur.
Ayrıca modern dönemdeki işçi göçleri sonucunda, Almanya, Hollanda, Fransa, Belçika, Avusturya, İsviçre, İsveç, Danimarka, Norveç, Büyük Britanya, ABD, Kanada, Avustralya, Libya, Suudi Arabistan ve Yeni Zelanda gibi birçok ülkede Türk toplulukları oluşmuştur. Avrupa Birliği'nde en çok Türk nüfusu bulunduran ülke Almanya'dır
Aşağıda Türk dillerini anadili olarak konuşan toplulukların başlıca yerleşim alanları ve yaklaşık nüfusları gösterilmiştir.
Köken bilimi[değiştir | kaynağı değiştir]
Türk sözcüğü Çin kaynaklarında M.Ö. 3. yüzyılda geçmektedir. Çin yıllıklarında Ting-ling (丁零 Pinyin: dīng líng, 丁霊, dīng líng), T’ieh-lê (鉄勒 tiě lè), T’u-cüeh, 敕勒, (chì lè) şeklinde değişik biçimlerle ifade edilmiştir.[37] Türk adının bilim çevrelerince kabul edilen Avrupa'da ilk kullanımı ise MS 1. yüzyılda Pomponius Mela ve Plinius adlı Romalı tarihçilerce kaydedilmiştir. Azak bölgesinde yaşayan insanlar Turcae/Tyrcae adı ile kayda geçmiştir.[38][39][40][41][42][43][44] Türk adı 6. yüzyılda da resmî olarak Göktürk Kağanlığı'nda kullanılmıştır.[45][46] Orhun Abideleri'ndeki edebi dil ve Türk adının yoğun kullanımı da Türk sözcüğünün sözlü ve yazılı olarak daha önceden kullanıldığını gösterir.[47] Türk sözcüğü Orhun Yazıtlarında 𐱅𐰇𐰼𐰰 olarak geçer. 10. yüzyıla ait Uygur Türkçesi metinlerde Türk, "güç, kuvvet" anlamında kullanılmıştır.
Dil[değiştir | kaynağı değiştir]
.png)
Türkçe, Ural-Altay dil ailesinin Altay koluna üyedir. Türk dilleri birbirlerini anlayabilen şivelerden oluşan lehçelere ayrılır. En büyük grup Türkiye Türkçesi, Azerice ve Türkmenceyi içine alan Oğuz grubudur. Diğer gruplar, Uygur, Kıpçak, Ogur, Sibirya ve Argu gruplarıdır.
Tarihçe[değiştir | kaynağı değiştir]
Köken[değiştir | kaynağı değiştir]
Eski Türkler büyük olasılıkla Orta Asya'den geliyorlardı. Önerilen vatan, doğu Türkistan'dan batı Asya'ya kadar uzanmaktadır. Proto-Türkler Orta Asya halkıydı ve Batı-Avrasyalýlar ve eski sibirya halkı ile yakından ilgili.[48][49]
Bilim adamlarına göre, proto-Türkler, MÖ 6000 civarında güney sibirya çevresinde yaşayan ve ordos kültürü özdeşleştirilebilen altay dağı halkından iniyor. Tarımcılar olarak yaşadılar ve daha sonra göçebe bir yaşam tarzını benimsediler ve batıya göç başlattılar.[50][51][52] Proto-Türkler Doğu Asya Moğol halkından etkilendi.[53]
Göktürk ve Xiongnu örnekleri de dahil olmak üzere eski Avrasya örneklerinin ilk genetik analizi (Jeong et al. 2020), Türklerin çoğunun ağırlıklı olarak Batı-Avrasyalýlar (Kafkasoid) olduğunu göstermiştir. İlk Türklerin güney Özbekistan ve Türkmenistan'ın (Baktria-Margiyana Arkeoloji Bölgesi ("BMAB")) neolitik örnekleri ile yüksek genetik benzerlikleri vardı. Eski Türklerin çoğu BMAB (J2) soylarına aitti. Eski uygurların da ağırlıklı olarak Batı-Avrasyalýlar (Kafkasoid) olduğu bulunmuştur. Ancak Uygur Kaganatı'nın yıkılmasından sonra, Doğu Asya soyları Avrasya Bozkırında önemli ölçüde arttı. Doğu Asya soyları Moğolların ve Tungus halklarının göçüyle ilişkilidir. Proto-Türklerin Türkmenistan'daki "Baktria-Margiyana Arkeoloji Bölgesi" kültüründen kaynaklandığı ve daha sonra Altay dağlarına göç ettikleri öne sürülmektedir.[54]
Göktürklerden önce[değiştir | kaynağı değiştir]
Doğu ve Orta Asya'nın "Bozkır İmparatorlukları" içinde Türk halkları daima belirleyici bir rol oynadılar; çoğu zaman bu imparatorlukların kurucu ve yönetici zümresini oluşturdular.
Wei Kitabına göre, Tiele halkı Türklerin atalarından ve ilkbahar ve sonbahar döneminde Çin'in kuzeydoğusundaki kırmızı Di halkı olan Chidi'nin (赤 狄) kalıntılarıydı. Tarihsel olarak MÖ 6. yüzyıldan sonra kurulmuşlardı ve Hiung-nu üyesiydi.[55] Hiung-Nu yazısının bilinen en eski Türk alfabesi olan Orhun alfabesi olduğu kabul edilir. Bu son zamanlarda Yinshan ve Helan Dağları'nın kaya sanatı olan tek olası Xiongu yazıları kullanılarak tartışıldı.[56]
Asya Hun İmparatorluğu Teoman tarafından kurulmuştur. Bu imparatorluğu Türk boyları kurmuş, yönetmiş; Türk kültürü devlete şeklini vermiştir.[57] Asya Hunlarının en önemli hükümdarı olan Mete Han, Turanlı uluslardan olan Tunguzları ve Türk olan Yüeçileri tamamen itaat altına almış ve Çin'i baskı altına alan bir politika izlemiştir. Çin seddi bu dönemde Türklerden korunabilmek amacıyla yapılmıştır. Chicago Üniversitesi bünyesinde 2003'te yapılan bir araştırmada, Moğolistan'da Egyin Gol'de bulunan Asya Hunları dönemine ait insan kalıntılarıyla Anadolu'da Türklerden alınan genetik verilerin birbiriyle uyuştuğu tespit edilmiştir.[58]
Asya Hun İmparatorluğu'nun yıkılmasından birkaç yüzyıl sonra Hunların bir bölümü daha batıya göç etmiş burada Avrupa merkezli bir devlet kurmuşlardır. Kama Tarkan, bölgedeki Hun topluluklarını yönetimi altında toplayarak 352 yılında Avrupa Hun İmparatorluğunu resmen kurmuş ve yönetimi 370 yılına kadar elinde bulundurarak Hazar ve çevresinde önemli bir güç haline gelerek hakimiyet alanını batıya doğru ilerletmiştir. Geçen 18 yıl, Hazar bölgesinde yaşayan Hun Türklerinin teşkilatlanmasını ve Devlet düzeninde ilerlemesini sağlamıştır. Kama Tarkan'ın ölümüyle yönetime geçen Balamir batıya doğru ilerlemeye başlamış ve Hunlar gibi batıya yönelen Türk halklarından biri olan Alanların ülkesini ele geçirmiştir. Balamir, İdil nehrini geçerek bu bölgede bulunan Gotlara baskı kurmaya başlamıştır. Gotlarla İlk savaş 375 yılında gerçekleşmiştir. Savaşı kazanan Balamir, Gotları Avrupa'nın içlerine, Roma'ya doğru ilerlemelerini sağlamıştır. Kavimler Göçü olarak tarihe geçen süreç bu savaşla başlamıştır. Balamir döneminde Hunlar, hakimiyet alanlarını genişleterek Avrupa içlerine doğru ilerlemişlerdir. Alipbi’nin ölümüyle tahta geçen Uldız ise Karpat dağlarını aşarak bugünkü Macaristan'a kadar ulaşmıştır. Roma'nın ikiye bölünmesiyle Uldız, Trakya ve Balkanlar üzerine yürümüş ve aynı dönemde, bir diğer koldan da bugünkü Urfa ve Lübnan'a kadar hızla ilerleyip Akdeniz'e ulaşmıştır. Batı Roma ile iyi ilişkiler içerisinde olan Uldız, Doğu Roma'yla mücadele halinde olmuştur. Uldız, Doğu Romanın gönderdiği elçiye “Güneşin Battığı Yere Kadar Her Yeri Zaptedebilirim” diyerek meydan okuduğu tarih kaynaklarında geçmektedir. 434 yılında, Rua’nın ölümüyle yönetim, Rua’nın kardeşi Muncuk’un iki oğluna kalmıştır. Bleda ve kardeşi Attila, bu dönemde imparatorluğun yönetimine geçmiştir. Bu dönem boyunca genelde savaşları yöneten kişi olan Attila 445 yılında Bleda'nın ölmesiyle yönetimi tek başına eline almıştır. Attila’nın amacı, hem Doğu hem Batı Roma'yı egemenliği altına almaktı. Daha önce Doğu Roma üzerine yürünmüş ve baskı altına alınmıştı. Doğu Roma hâlen Hunlara vergi ödüyordu. Ancak Doğu Roma’nın Hunlar üzerindeki oyunları hâlen devam ediyordu. Rua'nın ölümünden hemen sonra Attila, Doğu Roma'nın üzerine yürüyüp savaşı kazanmış ve Margos antlaşması imzalanmıştır. Bu antlaşmayla vergi iki katına çıkarılmıştır. Doğu Roma, antlaşmayı imzalasa da antlaşmanın şartlarına uymamıştır. Bunun üzerine Attila, 441 yılında tekrar Doğu Roma’nın üzerine yürümüştür. Trakya'ya kadar ilerlemiş ve vergi üç katına çıkarılmıştır. Doğu Roma, yine antlaşmaya aykırı hareket ederek Hunlara bağlı kavimleri isyana teşvik etmiştir. Ticaret kurallarını çiğneyerek tüccarlarını Hun topraklarına göndermiştir. Attila, bu kez Doğu Roma'nın üzerine iki koldan saldırıya geçmiştir. Bir koldan Yunanistan'dan girerek Tselya’ya kadar ilerlemiştir. Diğer koldan Sofya, Lüleburgaz, Flibe şehirlerini ele geçirmiştir. Bugünkü Büyük Çekmece yakınlarına kadar ulaşmıştır. Bu ilerleyişten sonra Doğu Roma tekrar barış istemiştir. Anatolyos antlaşması imzalanmış ve vergi üç katına çıkarılmıştır, savaş tazminatı ödetilmiş ve Tuna'nın güneyindeki bölge Doğu Roma askerlerinden arındırılmıştır. Attila, 451 yılında Batı Roma imparatorunun kızıyla evlenmiştir. Karısının çeyizi olarak Batı Roma topraklarının yarısını istemiştir. Bunun üzerine Batı Roma ve Hun İmparatorluğu büyük bir savaşa girmiştir. Attila ordularını, Batı Romanın asker deposu olarak görülen Galya’ya göndermiştir. Savaş daha sonuçlanmadan Batı Roma askerlerini geri çekip yenilgisini kabul etmiştir. Attila'nın amacı Doğu Roma'yı tamamen kendisine bağlamaktır. Kesin sonuç almak için 452 yılında bir sefer daha düzenlemiştir. Roma'nın artık karşı koyacak gücü yoktur. Attila, ordusuyla Alpleri aşarak Po ovasına inmiş ve İtalya'nın kuzey kentlerini ele geçirerek Roma önüne kadar ilerlemiştir. Papa II. Leo, Attila'nın huzuruna çıkarak Attila'nın Roma'ya zaten hakim olduğunu söyleyerek Hristiyanlığın merkezi olarak kabul edilen Roma’nın yıkılmamasını talep etmiştir. Bu dönemde bölgede Veba salgını sorunu vardır. Attila bu seferle Batı Roma'yı egemenliği altına almıştır. Bölgedeki Veba salgını nedeniyle daha fazla ilerlememiş ve vergiyi arttırarak geri dönmüştür. Attila, 453 yılında şüpheli bir şekilde öldürülmüştür. Bazı tarih kaynaklar Attila'nın karısı tarafından zehirlendiğini ifade ederken bazıları da hançerlenerek öldürüldüğünü belirtir.[59]
Göktürklerden sonra[değiştir | kaynağı değiştir]
Göktürk Kağanlığı'nu kuran Türk halkının köken efsanesine 8. yüzyıla ait olan Orhun Yazıtları'nda ve daha sonraki birçok kaynakta yer verilmiştir. Buna göre Türk halklarının anayurdu Altay dağları yakınında, Selenga ve Orhun ırmakları arasında bulunan Ötüken Ormanı idi. Bu yer Baykal Gölü'nin güney ucunun 250 km kadar güneyinde olup, günümüzde Moğolistan sınırları içinde bulunmaktadır.
Dilsel verilerden hareket eden bazı araştırmacılar Türk dillerinin nihai kökeninin daha kuzeyde, belki Baykal Gölü'nün kuzeyinde veya doğu Sibirya'da olabileceğini ileri sürmüşlerdir. (Türk dillerinde ılıman ve soğuk iklim ormanlarına ilişkin kelimeler bozkır kuşağına ilişkin kelimelerden daha eski ve daha zengindir.[kaynak belirtilmeli])
Göktürk Kağanlığı'nın 8. yüzyılda yıkılmasından sonra Uygurlar, bugünkü Moğolistan ve Batı Çin'i kapsayan güçlü bir imparatorluk kurdular. 10. yüzyılda Orta Asya'nın Batısında bir imparatorluk kuran Karahanlılar, Müslümanlığı benimseyen ilk Türk hanedanıydı. Yine 10. yüzyılda, Türk asıllı bir mamlûk olan Gazneli Mahmut, Afganistan'ın Gazne kentinde bir imparatorluk kurarak Hindistan'ın büyük bir bölümüne egemen oldu.[kaynak belirtilmeli]
Orta Doğu'nun İslam ülkelerinde Türk halkları 8. yüzyıldan itibaren profesyonel paralı asker olarak önemli bir yer edinmişlerdi. 9. yüzyıl sonunda Abbasi İmparatorluğu'nun zayıflamasıyla mamlûkler Mısır, Bağdat ve İran'da bağımsız veya yarı bağımsız devletler kurdular.[kaynak belirtilmeli]
1040 yılı dolayında, Oğuz boyuna mensup olan Selçuklular İran'ı ele geçirerek Büyük Selçukluları kurdular. 1071 yılında Selçuklular Bizans İmparatorluğu'nu ağır bir yenilgiye uğratarak, Anadolu, Suriye ve Kafkaslar'da çok sayıda Anadolu Beyliklerinin ortaya çıkmasına zemin hazırladılar. Ancak Türk halklarının kitle halinde Anadolu'ya yerleşmesi daha çok 13. yüzyılda, Moğol istilasından batıya kaçmalarıyla gerçekleşti.[kaynak belirtilmeli]
13. yüzyıl sonunda Anadolu'da kurulan Türk devletlerinden biri olan Osmanlı Devleti, İslam dünyasının en güçlü imparatorluğu haline geldi. Balkan Yarımadası'nı fethetti; 16. yüzyılda bir yandan Viyana'ya dayandı ve diğer yandan Cezayir'i himaye altına aldı.
Sibir Hanlığı, parçalanmaya başlamış olan Altın Ordu'dan daha kuzeye göç eden Tatar Türkleri tarafından 15. yüzyılın ikinci yarısında kurulmuş bir devletti. Turan Hanlığı olarak da bilinen[60][61] Sibir Hanlığı, İslam'ı resmî din olarak kullanarak hüküm sürdüğü bölgedeki yerli Türklerin ve Ural halklarının da Müslümanlaşmasını sağlamıştı. Sibir Hanlığı, tarihten bu yana en kuzeydeki Müslüman devlettir ve 1598'de Rusya Çarlığı tarafından ortadan kaldırılmasına kadar varlığını sürdürmüştür.
Timurlu İmparatorluğu, 14. yüzyılın ikinci yarısında Timur tarafından kurulan, Özbekistan merkezli bir Türk devletiydi. Timurlu İmparatorluğu, Timur döneminde en güçlü zamanlarını yaşarken etrafındaki Türk-İslam devletlerini kendi bünyesine katarak Müslüman Türkleri büyük ölçüde birleştirmiş oldu. Timur Orta Asya'da büyük bir rönesans yapmış, zaten bilim dünyasının merkezi olan Özbekistan'da bilimin daha da ilerlemesini sağlamış ve bilim adamlarını bu bölgede toplamıştı. Ayrıca Timur Türkçeyi yüksek bir kültür dili haline getirerek dönemin en saygın dili haline gelmesini sağlamıştı.
Safevi Devleti, Azeri Türkü kökenliydi.[62][63][64] Safeviler Türkçe konuşuyordu[65][66] ve şahlar kendi anadilleri Türkçeyi kullanarak şiirler yazıyordu. Safeviler tüm İran ve çevresini yaklaşık iki yüzyıl boyunca egemenliği altında tuttu[67][68][69][70] ve hüküm süresi boyunca Onikici Şii İslam'ı yaşattı.[71] Safevilerin, Onikici Şii İslam'ı resmî din olarak kullanan ilk devlet olması, İslam tarihinin en önemli dönüm noktalarından biri oldu.
Babür İmparatorluğu, Hindistan'ı yöneten Türk devletlerinden biriydi. En güçlü dönemlerini yaşadığı 16. yüzyılın ilk yarısından 18. yüzyılın ilk yarısına kadar olan dönem arasında sınırları Özbekistan, Hindistan, Afganistan, Pakistan, Bangladeş ve dolay bölgeleri kapsıyordu. Babür Hanedanlığı, Çağatay Türklerinin önderi Babür tarafından kurulmuştu. Babür Şah'ın soyu Timur'a dayanıyordu, Babür Şah'ın annesinin soyu ise Cengiz Han'a dayanıyordu.[72][73] Babür İmparatorluğu, sınırları içerisinde Müslümanları ve Hinduları birleştirmiş[72][74][75][76] ama şeriat yönetiminden vazgeçmemişti.
Afşar İmparatorluğu, adını Oğuz Türklerinin Afşar boyundan alıyordu. Safevi komutanı olan Nadir Şah, 1736'da son Safevi hükümdarını devirerek imparatorluğunu kurdu ve hükümdarlığını ilan etti. Nadir Şah, Afşar boyunun Kırklu oymağına mensuptu.[77]
Demografi ve antropoloji[değiştir | kaynağı değiştir]
Türk halkları günümüzde Doğu Sibirya'dan Orta Asya'ya, Anadolu'dan, Balkanlar'a kadar geniş yayılım göstermektedir. Türk halklarının yoğun olarak yaşadığı başlıca ülkeler Doğu Türkistan, Kazakistan, Kırgızistan, Özbekistan, Türkmenistan, Türkiye, Azerbaycan ve İran'dır. Irak, Rusya, Balkanlar ve diğer çeşitli Avrupa ülkelerinde de ayrıca azınlık konumunda bulunan Türk kökenli halklar yaşamaktadır.
Bugün nüfusları yaklaşık 150-200 milyonu bulan[78] Türk halkları, etnik olarak yayılım sahaları içerisinde Doğu'ya gittikçe "mongoloid" (sarı), Batıya gittikçe de "europid" (beyaz) ırk özellikleri göstermektedir.[79] Türk halkları tarihte sıklıkla "beyaz" (europid) ırkın bir alt kolu olan ve "sarı" (mongoloid) ırkla karışmış ırkı tanımlamak için kullanılan[80][81] "Turanid" terimi ile anılmışlardır.[82]
Eski Türkler büyük olasılıkla güney sibirya'den geliyorlardı. Önerilen vatan, batı Orta Asya'dan batı Moğolistan'ya kadar uzanmaktadır. Proto-Türkler Orta Asya halkıydı ve Batı-Avrasyalýlar ve eski sibirya halkı ile yakından ilgili.[48][49] Proto-Türklerin Avrupalı fenotipleri vardı, ancak bazılarının zaten Moğol etkisi çok azdı.[83]
Göktürk ve Xiongnu örnekleri de dahil olmak üzere eski Avrasya örneklerinin ilk genetik analizi (Jeong et al. 2020), Türklerin çoğunun ağırlıklı olarak Batı-Avrasyalýlar (Kafkasoid) olduğunu göstermiştir. İlk Türklerin güney Özbekistan ve Türkmenistan'ın (Baktria-Margiyana Arkeoloji Bölgesi ("BMAB")) neolitik örnekleri ile yüksek genetik benzerlikleri vardı. Eski Türklerin çoğu BMAB (J2) soylarına aitti. Eski uygurların da ağırlıklı olarak Batı-Avrasyalýlar (Kafkasoid) olduğu bulunmuştur. Ancak Uygur Kaganatı'nın yıkılmasından sonra, Doğu Asya soyları Avrasya Bozkırında önemli ölçüde arttı. Doğu Asya soyları Moğolların ve Tungus halklarının göçüyle ilişkilidir. Proto-Türklerin Türkmenistan'daki "Baktria-Margiyana Arkeoloji Bölgesi" kültüründen kaynaklandığı ve daha sonra Altay dağlarına göç ettikleri öne sürülmektedir.[54]
Bilimsel görüşler[değiştir | kaynağı değiştir]
Türk halklarının dilleri, kültürleri ve tarihi ile meşgul olan bilim dalının adı Türkoloji'dir. Bu anlamda görüş bildiren Fransız tarihçi ve Türkolog Jean-Paul Roux Türklerle ilgili olarak:
- "Türkler dışarıdan evlenme eğiliminde oldukları ve eşlerini Türk olmayanlar arasından seçtikleri, rastladıkları her kavimle kaynaştıkları, dilleri çok büyük bir çekim gücüne sahip olduğu ve pek çok topluluk da bu dili ve kültürü benimsediği için Türklerle ilgili karakteristik denilebilecek (..) herhangi bir özellik saptama olanağı kalmamıştır. (...) [84] Çünkü dünyada en çok yayılan ve gittikleri bölgelerdeki yerli halklarla en çok karışan millet Türkler'dir. Türklerle ilgili olarak kabul edilebilecek tek tanım dilbilimsel olandır. Türk; Türk diliyle konuşandır;" tarifinden sonra, "İnsanlık tarihinde baştan beri var olan bu millet;kendine özgü yasaları, ayırt edici özellikleri olan canlı bir organizma, çok çeşitli ögelerden oluşmuş; ancak matematiksel bir bütün oluşturmuş ve kesin ve net tanımla Türk adını almış, aynı kültürden olan,aynı dili konuşan insan topluluğudur; ifadesini kullanmıştır.[84].
Türkiye'deki Türk dillerinin dağılımı[değiştir | kaynağı değiştir]
|
Çağdaş cumhuriyetler[değiştir | kaynağı değiştir]
| Devlet | Tarih | Notlar | |
 | Türkiye | 1923-.... | |
 | Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti | 1983-.... | |
 | Azerbaycan | 1991-.... | |
 | Kazakistan | 1991-.... |  Asıl yerleşim yeri Gürcistan olan ve başta Kazakistan olmak üzere Orta Asya ve Türkiye'ye yayılmış olan Ahıska Türklerinin kullandıkları gayriresmî bayrağı. |
 | Kırgızistan | 1991-.... | |
 | Özbekistan | 1991-.... | |
 | Türkmenistan | 1991-.... |
Çağdaş özerk cumhuriyetler[değiştir | kaynağı değiştir]
| Devlet | Tarih | Notlar | |
 | Sincan Uygur Özerk Bölgesi | 1955-.... |
|
 | Altay | 1991-.... | Rusya Federasyonunda bir Cumhuriyettir. |
 | Balkar | 1991-.... | Rusya Federasyonunda bir Cumhuriyettir. |
 | Başkurtistan | 1991-.... | Rusya Federasyonunda bir Cumhuriyettir. |
 | Çuvaşistan | 1991-.... | Rusya Federasyonunda bir Cumhuriyettir. |
 | Dağıstan | 1991-.... | Halkın yaklaşık %25'ini Türki halklar olan Kumuklar, Azeriler ve Nogaylar teşkil eder. Kafkasya Avarları'nın kökeni tartışmalıdır.
|
 | Gagavuzya | 1991-.... | |
 | Kırım Özerk Cumhuriyeti | 1991-.... | Resmiyette Ukrayna'ya bağlıdır. 2014'te Rusya tarafından yasa dışı olarak ilhak edilmiştir[87] ve Sivastopol ile birleştirilerek Kırım Cumhuriyeti adını almıştır. |
 | Hakasya | 1991-.... | Rusya Federasyonunda bir Cumhuriyettir. |
 | Karaçay | 1991-.... | Rusya Federasyonunda bir Cumhuriyettir. |
 | Karakalpakistan | 1991-.... | |
| Nahçıvan | 1991-.... | Azerbaycan'ın bir bölgesidir. |
 | Tataristan | 1991-.... | Rusya Federasyonunda bir Cumhuriyettir. |
 | Tuva | 1991-.... | Rusya Federasyonunda bir Cumhuriyettir. |
 | Yakutistan | 1991-.... | Rusya Federasyonunda bir Cumhuriyettir. |
Dinler[değiştir | kaynağı değiştir]
Türk halklarının büyük çoğunluğu 10. yüzyıldan itibaren İslam dinini kabul etmiştir. Ancak Gagavuzlar, Çuvaşlar ve Yakutlar gibi Hıristiyanlığın Ortodoks koluna mensup olan, Kırımçaklar ve Karaylar gibi Yahudilik dinine mensup olan, Tuvalar gibi Budizm dinine mensup olan ve Altaylar gibi geleneksel Gök-Tanrı veya Şamanizm inancını sürdüren Türk toplulukları da vardır.
Dinsel tarih[değiştir | kaynağı değiştir]
Türklerin dinî hayatını kısaca İslamiyet öncesi ve sonrası olmak üzere iki ana kısma ayırabiliriz. İslamiyet’i kabul etmeden önce monoteizm temeline dayanan Tengricilik dinine tabi olan bu Asya topluluğu, önce yönetici kesiminin, daha sonra da halk tabakasının Müslümanlığı kabul etmesiyle İslam'ı inanç dünyalarının merkezine yerleştirmişlerdir. Örneğin: Muhammed Peygamberin, Türkler hakkında "أتركوا الترك ما تركوكم" (Uturkû al-Turka ma tarakûkum) yani "Türkler size dokunmadıkça siz de onlara dokunmayın," dediği rivayet edilir.[88][89] Böylece Türklerin İslamiyetin koruyucusu olan bir millet haline geleceği yönündeki inanç bu Hadis-i Şerif'e dayanarak öne sürülür. Bu hadis bazı kaynaklarda "Habeşliler sizinle uğraşmadıkça siz de onlara uğraşmayınız. Ve Türkler size dokunmadıkça siz de Türkler’e dokunmayınız!" (دَعُوا الْحَبَشَةَ مَا وَدَعُوكُمْ ، وَاتْرُكُوا التُّرْكَ مَا تَرَكُوكُمْ) şeklinde yer alır.[90][91][92]
Ancak buna karşın değişik kaynaklarda gerçek (sahih) olmadığı veya gerçekliği (sahihliği) kanıtlanamadığı halde Muhammed Peygamberin söylediği iddia edilen, Hadis olduğu öne sürülen pek çok söz bulunur. Örneğin Kaşgarlı Mahmud "Divânu Lügati't-Türk"te Türkleri öven pek çok hadise yer vermiştir. Ancak bunların neredeyse hiçbirisi hadis kaynaklarında yer almaz. Bunlardan bir tanesi şöyledir: "Türk dilini öğreniniz, çünkü onlar için uzun sürecek egemenlik vardır."[93] Bu cümleden önce şöyle bir açıklama bulunur: "And içerek söylüyorum, ben Buhara'nın, sözüne güvenilir imamlarından birinden ve başkaca Nişabur'lu bir imamdan işittim."[94][95] Ancak bu hadis güvenilir (hatta yeterince güvenilir bile olmayanlar dahil) hiçbir hadis kaynağında yer almaz, dolayısıyla sahih kabul edilemez.[96]
Bunun dışında Orta Asya’da Şamanist geleneğin bazı yönlerini İslam ve Hıristiyanlıkla bir biçimde bağdaştırarak sürdüren toplumlar olduğu gibi, bir inanç sistemi olarak Kamlık (Türk-Moğol Şamanizm’i) dışında başka bir din kabul etmeyen topluluklar da -sayıları çok az da olsa- günümüzde dahi mevcuttur. Bu toplumların bugünkü uygulamaları bile geçmiş çağlardaki inançları hakkında pek çok kıymetli bilgiler içerir. Bunun dışında geçmiş dönem inançlarına ait pek çok uygulama ve anlayışın örtülü bir biçimde günümüzde varlığını sürdürdüğü de görülmektedir. Ancak istisnalar (mesela Gagavuzlarda Hıristiyanlık, Karaylarda Musevilik, Moğollarda Budizm, kimi Sibirya ve Altay boylarında Kamlık) dışında İslam Dini tüm Türk Dünyasının en önemli ortak paydalarından ve ortak değerlerinden birisidir. Türklerin devlet kurarak yayılmış oldukları alanların tamamında nüfusun en az yüzde 90’ı İslamiyet’i benimsemiş durumdadır. Dolayısıyla İslamiyet artık Türk Dünyası için halk kültürünün asli unsurlarını da içeren ve etkileyen bir öneme sahiptir.
Tarihî Türk halkları ve boyları[değiştir | kaynağı değiştir]
- Afşarlar ya da Avşarlar
- Ağaçeri
- Akkoyunlular
- Çiğiller
- Gacallar
- Göktürkler
- Hazarlar
- Hunno-Bulgarlar: Bugünün Bulgaristan-Bulgarları islavlarla karışmış Türklerin torunlarıdır, ama kendilerini islav olarak görürler. Bulgarların ilk Kağanları Türkçe konuşurdu (Bulgar-Türkçesi), bakınız: Volga Bulgarları
- Kanglılar
- Kara Kıtaylılar
- Karaçaylar
- Karahanlılar
- Karakoyunlular
- Karamanoğulları: Devlet-i Âliyye'nin (Osmanlı Devleti) Karamanoğulları Beyliği'ni ortadan kaldırmasından sonra Kıbrıs'a göç etmişlerdir. Osmanlı'ya oynadıkları oyunlar, "Karaman'ın koyunu, sonra çıkar oyunu" deyimiyle ad bulmuştur.
- Karluklar
- Kayılar
- Keraitler
- Kerul-Tatarları
- Kimekler ya da Kımaklar
- Kınıklar
- Kıpçaklar (Romanya'da yaşayan ve macarca konuşan Székler Kumanların torunları olarak görülebilir.
- Yenisey-Kırgızları
- Kutrigurlar
- Hunlar
- Naymanlar
- Ogurlar
- Oğuzlar
- Onogurlar
- Osmanlılar
- Peçenekler
- Sabirler
- Selçuklular
- Şatuo
- Tabgaçlar
- Tahtacılar
- Tarduşlar
- Toxsıler
- Türgişler
- Utrigurlar
- Yabakular
- Yağmalar
- Kızık
Günümüz Türk halkları[değiştir | kaynağı değiştir]
- Afşarlar
- Ahıska Türkleri
- Aymaklar
- Azeriler
- Balkarlar
- Başkurtlar
- Batı Trakya Türkleri
- Bulgaristan Türkleri
- Hamseler
- Irak Türkmenleri
- Kaçarlar
- Kafkasya Türkleri
- Kafkasya Türkmenleri ya da Stavropol Türkmenleri
- Karadağ Türkleri
- Karaylar
- Karakalpaklar
- Karapapaklar ya da Terekemeler
- Karaçaylar
- Kaşkaylar
- Kayılar
- Kazaklar
- Kırgızlar
- Kırımçaklar
- Kırım Tatarları
- Kızılbaşlar
- Kosova Türkleri
- Kumuklar
- Makedonya Türkleri
- Nogaylar ya da Nogay-Tatarları
- Salarlar
- Romanya Türkleri
- Sibirya Türkleri
- Şahsevenler
- Suriye Türkleri
- Tatarlar
- Terekemeler
- Çuvaşlar
- Türkiye Türkleri
- Türkiye Türkmenleri
- Türkmenler (Doğu-Oğuzları da denir)
- Uygurlar
- Yugurlar
- Öngütler - Gobi Çölü çevresinde yaşayan bir halk.
- Özbekler
- Halaçlar ya da Kalajlar, Kalaçlar
- Kıbrıs Türkleri
- Gagavuzlar
- Pomaklar
Küçük Türk grupları[değiştir | kaynağı değiştir]
- Beltirler
- Delikanlılar (İran'da yaşayan Türkçe konuşan küçük halk)
- Kamasinler
- Zagajlar
- Çulım Tatarları
- Kaçlar (Kaçalar)
- Koyballar
- Kızıllar
Ayrıca bakınız[değiştir | kaynağı değiştir]
Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]
- ^ Turkish 70-75% (2016 tahmin) 9 Temmuz 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. CIA World Fact Book. 80 milyon 274 bin 604 x %75
- ^ "55 milyon kişi 'etnik olarak' Türk". Milliyet gazetesi. 6 Haziran 2008. 25 Aralık 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Nisan 2009.
- ^ (2.) Helen Chapin Metz, ed. Turkey: A Country Study. Washington: GPO for the Library of Congress, 1995. Turks 27 Eylül 2006 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi..
- ^ a b "Arşivlenmiş kopya". 13 Şubat 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Haziran 2015. Kaynak hatası: Geçersiz
<ref>etiketi: "ethnologue.com" adı farklı içerikte birden fazla tanımlanmış (Bkz: Kaynak gösterme) - ^ http://www.petroleumworld.com/issues090506.htm 10 Ocak 2010 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. petroleumworld.com
- ^ http://www.unpo.org/content/view/7884/144/ 3 Haziran 2010 tarihinde Wayback Machinesitesinde arşivlendi. Unrepresented Nations and Peoples Organization : Southern Azerbaijan
- ^ "Uzbekistan". The World Factbook. 9 Temmuz 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Aralık 2014. "Population: 28,929,716 (July 2014 est.)" "Ethnic groups: Uzbek 80%, Russian 5.5%, Tajik 5%, Kazakh 3%, Karakalpak 2.5%, Tatar 1.5%, other 2.5% (1996 est.)" Assuming Uzbek, Kazakh, Karakalpak and Tartar are included as Turks, 80% + 3% + 2.5% + 1.5% = 87%. 87% of 28.9m = 25.2m
- ^ "Kazakhstan". The World Factbook. 9 Temmuz 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Aralık 2014. "Population: 17,948,816 (July 2014 est.)" "Ethnic groups: Kazakh (Qazaq) 63.1%, Russian 23.7%, Uzbek 2.9%, Ukrainian 2.1%, Uighur 1.4%, Tatar 1.3%, German 1.1%, other 4.4% (2009 est.)" Assuming Kazakh, Uzbek, Uighur and Tatar are included as Turks, 63.1% + 2.9% + 1.4% + 1.3% = 68.7%. 68.7% of 17.9m = 12.3m
- ^ "Azerbaijan". The World Factbook. 9 Temmuz 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Mayıs 2014.
- ^ "Afghanistan". The World Factbook. 9 Temmuz 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Aug 2015.
- ^ "Iraqi Turkmen". UNREPRESENTED NATIONS AND PEOPLES ORGANIZATION. 20 Aralık 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Aug 2015.
- ^ "Iraq". The World Factbook. 24 Aralık 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Mayıs 2014.
- ^ "SYRIAN TURKMENS: POLITICAL MOVEMENTS AND MILITARY STRUCTURE"(PDF). ORSAM-MIDDLE EASTERN TURKMEN PROGRAMME. 12 Aralık 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 24 Aug 2015.
- ^ "Conflict and Population: The Situation in Syria". World Youth Alliance. 11 Nisan 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Aug 2015.
- ^ "Tajikistan". The World Factbook. 9 Temmuz 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Ağustos 2015.
- ^ "Bulgaria". The World Factbook. 9 Temmuz 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Ağustos 2015.
- ^ "Resmi nüfus sayımı sonuçları açıklandı, Türklerin oranı yüzde 8,8". Zaman İnternational Newspapaer Bulgaria. 9 Temmuz 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Ağustos 2015.
- ^ a b "Georgia". The World Factbook. 9 Temmuz 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Ağustos 2015.
- ^ "Cyprus". The World Factbook. 9 Temmuz 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Ağustos 2015.
- ^ "Moldova". The World Factbook. 9 Temmuz 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Ağustos 2015.
- ^ "Greece". The World Factbook. 9 Temmuz 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Ağustos 2015.
- ^ "Mongolia". The World Factbook. 9 Temmuz 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Ağustos 2015.
- ^ "Macedonia". The World Factbook. 9 Temmuz 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Ağustos 2015.
- ^ a b Kosova Nüfus ve Konut Sayımı 2011, “Usually resident population by mother tongue, sex and age”, s. 64. 2 Kasım 2013 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Kosova İstatistik Ajansı (İngilizce) Kaynak hatası: Geçersiz
<ref>etiketi: "REKOS2011-Turkish2" adı farklı içerikte birden fazla tanımlanmış (Bkz: Kaynak gösterme) - ^ "Obama, recognize us". St. Louis American. 5 Eylül 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Mart 2015.
- ^ M1
- ^ Turkish Speaking Peoples, Joshua Project
- ^ "Population by ethnic groups". The State Statistical Committee of the Republic of Azerbaijan. 2014. Erişim tarihi: 12 December 2014.
- ^ http://www.petroleumworld.com
- ^ a b Unrepresented Nations and Peoples Organization : Southern Azerbaijan
- ^ a b World Cultures
- ^ Uzbek, Northern Speaking Peoples, Joshua Project
- ^ Uzbek, Southern, Joshua Project
- ^ a b Lars Johanson / Elisabetta Ragagnin, Central Asia and Mongolia IX Regional Overview, Sociolinguistics Vol. 3, No. 3, s. 1890
- ^ 2013 yılı Tuva nüfusu http://tuvastat.gks.ru/wps/wcm/connect/rosstat_ts/tuvastat/resources/2a2fdf804147762caba2ef367ccd0f13/%D0%A7%D0%98%D0%A1%D0%9B%D0%95%D0%9D%D0%9D%D0%9E%D0%A1%D0%A2%D0%AC+%D0%9D%D0%90%D0%A1%D0%95%D0%9B%D0%95%D0%9D%D0%98%D0%AF.htm 3 Mayıs 2014 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
- ^ https://www.hurriyet.com.tr/dunya/rusya-kirimi-resmen-ilhak-etti-26054693. 26 Mart 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Eksik ya da boş
|başlık=(yardım) - ^ Prof. Dr. Tuncer Baykara, Türk, Türklük ve Türkler, s. 371-387, İstanbul, IQ yayınları.
- ^ Sevan Nişanyan, Çağdaş Türkçenin Etimolojik Sözlüğü, İstanbul, 2009 ISBN : 9789752896369
- ^ Abdulkadir İnan, Urartu yazıtında ve Romalı Plinius'un tarihinde «Türk Adı» var mı? Belleten, TTK, Cilt. XlI, S. 45, 1948, s. 277 - 278
- ^ dile Ayda, Une Theorle Sur L'Orlglne Du Mot «Türk», «Türk» kelimesinin Menşei Hakkında Bir Nazariye, TTK, Belleten. Cilt. XL., No. 158, Türk Tarih Kurumu Basımevi, Nisan 1976, s. 229 - 247
- ^ Hamit Koşay, ldil - Ural bölgesindeki Türkler'In Menşei Hakkında, V. Türk Tarih Kongresi: 12-17 Nisan 1956, TTK. Basımevi. Ankara 1960. s. 232-243
- ^ http://www.dmy.info/turk-adi-ne-anlama-gelir/
- ^ Laszlo Rasonyi, Dünya'da Türklük, Türk Kültürünü Araştırma Enstitüsü Yayınları. Ayyıldız Matbaası, Ankara 1974
- ^ Prof. Dr. Ercümend Kuran, Türk Adı ve Türklük Kavramı, Türk Kültürü Dergisi, Yıl, XV, S. 174, Nisan 1977. s. 18-20.
- ^ aton.ttu.edu/pdf/Eski_Turk_Yazitlari_Part_1.pdf
- ^ aton.ttu.edu/pdf/Eski_Turk_Yazitlari_Part_4.pdf
- ^ eogrenme.anadolu.edu.tr/eKitap/EDB201U.pdf
- ^ a b Yunusbayev et al. (2015-04-21). "The Genetic Legacy of the Expansion of Turkic-Speaking Nomads across Eurasia". PLoS Genetics. 11 (4): e1005068. doi:10.1371/journal.pgen.1005068. ISSN 1553-7390. PMC 4405460. PMID 25898006.
The origin and early dispersal history of the Turkic peoples is disputed, with candidates for their ancient homeland ranging from the Transcaspian steppe to Manchuria in Northeast Asia, (
https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC4405460) - ^ a b https://www.shh.mpg.de/1025823/transeurasian-bayesian
- ^ Robbeets et al. Transeurasian ancestry:https://www.researchgate.net/publication/320915864_Austronesian_influence_and_Transeurasian_ancestry_in_Japanese_A_case_of_farminglanguage_dispersal 4 Mart 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
- ^ Lee (18 Oct 2017). Brill. 19 (2) (https://brill.com/view/journals/inas/19/2/article-p197_197.xml 4 Mart 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.)
- ^ The ethnogenesis of the modern Turkic peoples: A brief overview http://zti.hu/sipos_gyujtesek/pdf/3_TR.pdf
- ^ Ethnogenesis of the Turkic peoples. Languages, peoples, migrations, customs. Andrey Tikhomirov, 2020 "The Turkic peoples are formed on a vast space in the Altai Mountains. In the process of development of Turkic peoples – their carriers, dialects and languages were formed, characterized by similarities – as a result of the unity of their origin and by differences, which are explained by the collapse of the common base language into dialects, and then into separate languages and groups of languages."https://books.google.at/books/about/Ethnogenesis_of_the_Turkic_peoples_Langu.html?id=wVrSDwAAQBAJ&redir_esc=y
- ^ a b "A dynamic 6,000-year genetic history of Eurasia's Eastern Steppe". bioRxiv(İngilizce): 2020.03.25.008078. 26 Mart 2020.
- ^ "丁零—铁勒的西迁及其所建西域政权". 15 July 2015. (https://web.archive.org/web/20150715184347/http://www.xjass.com/ls/content/2010-06/11/content_150662.htm)
- ^ MA Li-qing On the new evidence on Xiongnu's writings. (http://www.wanfangdata.com.cn/qikan/periodical.Articles/kgyww/kgyw2004/0402/040208.htm 19 Ekim 2007 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.)
- ^ Balaban, Ayhan. İskit, Hun ve Göktürklerde Sosyal ve Ekonomik Hayat. T.C. Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Eski Çağ Tarihi Bilim Dalı Yüksek Lisans Tezi. 2006. URL:http://fef.kafkas.edu.tr/sosyb/tde/halk_bilimi/makaleler/kultur_med/kultur_med%20(20).pdf 11 Aralık 2011 tarihinde WebCite sitesinde arşivlendi. Erişim tarihi: 11.12.2011. (Archived by WebCite® at http://www.webcitation.org/63rPeTJL1)
- ^ Christine Keyser-Tracqui, Eric Crubézy , Horolma Pamzsav, Tibor Varga, Bertrand Ludes, "Population origins in Mongolia: Genetic structure analysis of ancient and modern DNA", American Journal of Physical Anthropology, 2006 Apr 4.
- ^ http://www.turktarihim.com/Avrupa_Hun_%C4%B0mparatorlu%C4%9Fu.html
- ^ John Smith, A System of Modern Geography: Or, the Natural and Political History of the Present State of the World vol.1 p.321.
- ^ Tooke, William, A View of the Russian empire during the reign of Catharine the Second volume II p.60
- ^ Tamara Sonn. A Brief History of Islam, Blackwell Publishing, 2004, p. 83, ISBN 1-4051-0900-9
- ^ É. Á. Csató, B. Isaksson, C Jahani. Linguistic Convergence and Areal Diffusion: Case Studies from Iranian, Semitic and Turkic, Routledge, 2004, p. 228, ISBN 0-415-30804-6.
- ^ "Peoples of Iran" 17 Mayıs 2019 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Encyclopædia Iranica. RN Frye.
- ^ Savory, Roger (2007). Iran Under the Safavids (İngilizce). Cambridge University Press. s. 213. ISBN 978-0-521-04251-2.
qizilbash normally spoke Azari brand of Turkish at court
- ^ E. Yarshater, "Iran", . Encyclopædia Iranica. "for all practical purposes they were Turkish-speaking and Turkic."
- ^ Helen Chapin Metz. Iran, a Country study. 1989. University of Michigan, p. 313.
- ^ Emory C. Bogle. Islam: Origin and Belief. University of Texas Press. 1989, p. 145.
- ^ Stanford Jay Shaw. History of the Ottoman Empire. Cambridge University Press. 1977, p. 77.
- ^ Andrew J. Newman, Safavid Iran: Rebirth of a Persian Empire, IB Tauris (March 30, 2006).
- ^ RM Savory, Safavids, Encyclopedia of Islam, 2nd ed.
- ^ a b Encyclopædia Britannica Article:Mughal Dynasty
- ^ Encyclopædia Britannica Article:Babur
- ^ "the Mughal dynasty". 29 Ocak 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Mart 2015.
- ^ "Kamat's Potpourri". 16 Ağustos 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Mart 2015.
- ^ Babur: Encyclopædia Britannica Article
- ^ Cambridge History of Iran Volume 7, pp.2–4
- ^ Brigitte Moser, Michael Wilhelm Weithmann, Landeskunde Türkei: Geschichte, Gesellschaft und Kultur, Buske Publishing, 2008, p.173
- ^ Golden, "Türk halkları tarihine giriş."
- ^ "Racial and cultural minorities: an analysis of prejudice and discrimination, Environment, development, and public policy, George Eaton Simpson, John Milton Yinger, Springer, 1985, ISBN 0-306-41777-4, p.32". 8 Şubat 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Haziran 2014.
- ^ American anthropologist, American Anthropological Association, Anthropological Society of Washington (Washington, D.C,), 1984 v. 86, nos. 3-4, p. 741.
- ^ Eickstedt, Rassenkunde und Rassengeschichte der Menschheit, 1934, pp. 169-174. In: Maksim Grigorʹevich Levin, Ethnic origins of the peoples of northeastern Asia, Arctic Institute of North America by University of Toronto Press, 1963, p.31.
- ^ Ethnogenesis of the Turkic peoples. Languages, peoples, migrations, customs. Andrey Tikhomirov, 2020 https://books.google.at/books/about/Ethnogenesis_of_the_Turkic_peoples_Langu.html?id=wVrSDwAAQBAJ&redir_esc=y
- ^ a b Jean Paul Roux, çev.: Aykut Kazancıgil, Lale Arslan-Özcan, Türklerin Tarihi: Pasifik'ten Akdeniz'e 2000 Yıl, Kabalcı Yayınevi, Şubat 2007, ISBN 9759970910, Sayfa 29
- ^ Documentation for ISO 639 identifier: crh
- ^ "Crimean Turkish". 5 Ekim 2008 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Ekim 2009.
- ^ https://edition.cnn.com/2014/03/31/politics/crimea-explainer/. 4 Nisan 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Eksik ya da boş
|başlık=(yardım) - ^ El-Cüveyni; Tarih-i Cihan-güşa, 1, s:11
- ^ İmam Taberani (Mu’cem’ül-Kebir ve Mu’cem’ül Evsat)
- ^ (Sünen-i Davud, IV.s:112)
- ^ Câmi'u's-Sahîh, 3884
- ^ Ebû Davud , Melâhim: 8.
- ^ Atalay, Besim (2006). Divanü Lügati't - Türk. Ankara: Türk Tarih Kurumu Basımevi. ISBN 975-16-0405-2, Cilt-1, Sayfa:3
- ^ Divânu Lügati't-Türk, Kaşgarlı Mahmud, Trc. Besim Atalay, I, XVII, TDK Ankara
- ^ Türklerin Araplarla Münasebetleri, Sami Baskın, ODÜ, Sosyal Bilimler Arastırmaları Dergisi
- ^ KARAHANLI DÖNEMİ TÜRKÇESİNDE SÖZÜN ETKİLİ KULLANIMI, Ramazan Çakır, Mevlana Üniversitesi
Dış bağlantılar[değiştir | kaynağı değiştir]
- Texas Tech University Turk Öyküleri9 Haziran 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
- İran'daki Türkler - Video
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder