Emeviler (Emevi) Devleti Özellikleri Nelerdir?
Emevi soyundan gelen Muaviye’nin halife olmasıyla İslam tarihinde Emeviler Dönemi başladı. Muaviye halife olunca ilk iş olarak Şam’ı İslam Devleti’nin merkezi yaptı ve bütün Müslümanların kendisine biat etmesini sağladı.
Hz. Ali şehit edildikten sonra Kûfeliler, Hz. Ali’nin oğlu Hz. Hasan’ı halife seçtiler. Muaviye de Şam’da halifeliğini ilan etti. Müslümanlar arasında kan dökülmesini istemeyen Hz. Hasan, Muaviye ile anlaşarak halifelikten çekildi. Yapılan anlaşmaya göre Muaviye yerine herhangi birini halife tayin etmeyecekti. Bu anlaşmadan sonra Medine’ye giden Hz. Hasan bir müddet sonra vefat etti.
Emeviler Devleti’nin Fetihlerden Sonraki Sınırları
Muaviye, Müslümanlar arasındaki karışıklıkları önleyerek ülkede huzuru sağlamaya çalıştı. Muaviye iç huzuru sağladıktan sonra kara ve denizden Doğu Roma üzerine, Kuzey Afrika sahillerine, doğuda Maveraünnehir’e, kuzeyde Kafkasya ve Anadolu içlerine ordular sevk ederek fetih hareketlerine başladı.
Emeviler Dönemindeki Siyasi Gelişmeler
İstanbul kuşatması: Muaviye, İstanbul üzerine bir ordu gönderdi. Bu ordu İstanbul’u kuşattı (668) fakat kuşatmadan sonuç alınamadı. Kuşatma sırasında daha önce Hz. Muhammed’in sancaktarlığını yapan Eyüp El Ensari şehit oldu. Bugün İstanbul’daki Eyüp Sultan Türbesi, Eyüp El Ensari’ ye aittir. Birinci kuşatma başarısız olunca, 674 yılında İstanbul ikinci kez kuşatıldı. Denizden yapılan bu kuşatma aralıklarla yedi yıl sürdü. Bu kuşatmadan, iklim farklılığına askerlerin uyum sağlayamaması, İstanbul’un merkeze uzak olması, İstanbul’un etrafının surlarla çevrili olması ve Bizans’ın grejuva denilen “denizde de yanabilen Rum ateşi” ile savunma yapması yüzünden sonuç alınamadı.
Muaviye ve oğlu Yezid döneminde doğuda Türklerin hâkimiyetinde olan Maveraünnehir, Harzem, Türkistan ve Buhara ele geçirilerek Hindistan’a kadar olan yerler fethedildi. Müslümanlar, Tunus’taki Kartaca’ya kadar olan bölgeleri de fethedince Kuzey Afrika’daki Bizans egemenliği sona erdi. Muaviye ölmeden önce oğlu Yezid’i halife tayin ederek halifeliği saltanat hâline getirdi. Böylece Dört Halife Döneminde devam eden seçimle yönetime gelme anlayışı son bulmuş oldu.
Kerbela Olayı (680)
Muaviye ölünce oğlu Yezid halifeliğini ilan etti. Yezid’in halifeliğini kabul etmeyen Kûfeliler, Hz. Ali’nin küçük oğlu Hz. Hüseyin’i halifeliğe getirmek için Kûfe’ye çağırdılar. Bunu haber alan Yezid, Hz. Hüseyin’in Kûfe’ye gitmesini engellemek için üzerine kuvvet gönderdi. Hz. Hüseyin’in yolu Kerbela denilen yerde kesildi. Hz. Hüseyin ve beraberindekileri günlerce kuşatma altında tutarak teslim olmalarını istediler. Bu istekleri kabul edilmeyince Hz. Hüseyin ve yanındakileri şehit ettiler. Bu olay Kerbela Olayı olarak tarihe geçti.
Hz. Hüseyin’in şehit edilmesinden sonra İslam dünyasında daha önce baş gösteren ayrılıklar Hz. Ali taraftarları ve Muaviye taraftarları şeklinde kesin ayrılıklara dönüştü.
Kuzey Afrika ve İspanya’nın Fethi
Emevilerin en parlak dönemi halife Abdülmelik ve Velid devirleridir. Velid zamanında Kuzey Afrika valiliğine getirilen Musa bin Nusayr, Atlas Okyanusu’na kadar bütün Kuzey Afrika’yı fethetti. Kuzey Afrika’da yaşayan Berberiler, İslamiyeti kabul ederek Arap kültürünün etkisi altına girdiler. Vizigot kralının İspanya halkına baskı ve zulüm yapması üzerine İspanya’nın yerel yöneticileri, Müslümanlardan yardım istediler. Tarık bin Ziyad komutasındaki İslam ordusu bölgeye gönderildi.
İspanya ya geçen İslam ordusu Kadiks Zaferi (711) sonucunda fethetmişti. Avrupa’daki ilerleyiş Fransa’da Franklarla yapılan Puvatya Savaşı’na kadar sürdü (732). Bu savaştan sonra Müslümanlar Avrupa’da toprak kaybetmeye başladı.
Türk-Arap İlişkileri
Hz. Osman Döneminde Türklerin doğudaki en son sınırı olan Ceyhun Irmağı’na kadarki bölgeler fethedildi. Arap orduları, Muaviye’nin halife olmasından sonra Türklerle mücadele etti ve bu mücadelelerde Horasan bir üs olarak kullanıldı. Bölgede Türkler, kalabalık olmalarına rağmen siyasi birlik oluşturamadılar. Bu durum Arapların bölgeyi fethini kolaylaştırdı. Horasan valiliğine getirilen Kuteybe, Ceyhun Irmağı’nı geçerek Taşkent, Buhara, Semerkant şehirlerini ele geçirdi. Türgeş Kağanı Sulu Han, Emevi valisini yendiyse de daha sonra geri çekilmek zorunda kaldı (720).
Emevi Devleti’nin Yıkılması (750)
Dünya tarihinin büyük imparatorluklarından biri kabul edilen Emevi Devleti, varlığını uzun süre devam ettiremedi. Bu devletin yıkılmasında;
- İmparatorluğun çok geniş sınırlara ulaşması sonucu merkezî otoritenin zayıflaması,
- Emevi ailesinin Arap milliyetçiliği politikası izlemesi sonucu, Emevi egemenliğindeki mevâli diye tabir edilen Arap olmayan Müslümanların yönetime karşı tavır almaları,
- Devlet makamlarına genellikle Emevi ailesi dışında yöneticilerin getirilmemesi,
- Şiilerin halifeliği ele geçirme mücadelelerini sürdürmeleri,
- Hz. Muhammed’in soyundan gelenlerin Emevi yönetimine karşı mücadeleleri etkili olmuştur.
Emevi yönetimine karşı ilk başkaldırı, Horasan’da başladı. Horasan’da Türk asıllı Ebu Müslim adlı bir komutanın başlattığı bu ayaklanma, Irak ve Iran’a yayıldı. Emevilere karşı oluşturulan muhalefetin öncülüğünü Hz. Muhammed’in amcası Abbas’ın soyundan gelenler yapmaktaydı. Bu ayaklanmalar, Ebu’l Abbas Abdullah’ın Kûfe’de Ebu Müslim tarafından halife ilan edilmesiyle son buldu. Mısır’a kaçan son Emevi halifesi II. Mervan öldürüldü. Böylece Emevi Devleti sona erdi (750). Emeviler Döneminde yöneticilerin uyguladığı Arap milliyetçiliği politikası yüzünden halk dört sınıfa ayrıldı:
Müslüman Araplar: Bunlar kendilerini Arap olmayan diğer Müslümanlardan üstün tutmuştur.
Mevâlî: Müslümanlığı kabul etmiş Arap olmayan Müslümanlara azatlı köle manasındaki bu isim verildi. Bunlar Müslüman Arapların üstün tutulmasından rahatsızlık duyuyorlardı.
Zımmî: İslam Devleti içinde yaşayan Müslüman olmayan halktır. İslam Devleti nin kendilerine sağladığı koruma karşılığında devlete vergi ödüyorlardı.
Köleler: İslamiyetin doğuşundan çok daha önceki dönemlere giden kölecilik anlayışını İslamiyet ıslah etme yoluna gitmiştir. Kölelerin hürriyetlerine kavuşturulmasını teşvik etmiştir. Emeviler Döneminde halifeler gösterişli bir hayat sürmeye başladı. Bu dönemde halifeler ordu komutanlığını bırakarak, sadece devlet başkanlığı görevini yürüttüler. Ancak Emevi hanedanından Ömer bin Abdulaziz gerçekleştirdiği faaliyetlerle diğer Emevi halifelerinden ayrılır.
Bu konudaki aramalar: emeviler ve abbasiler, emeviler dönemi özet, emeviler ve abbasiler arasındaki farklar, emeviler ve türkler
Ayrıca bakınız:
Emeviler Öncesi Türk-Arap İlişkileri
Emeviler Dönemi Türk-Arap İlişkileri
Emeviler (Emevi) Devletinin Tarihi
Emeviler Döneminde Diğer Önemli Olaylar
Emeviler Döneminde Yaşanan İç Sorunlar
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder