İnsan Evriminin Zaman Çizelgesi
4,5 milyar yaşındaki gezegenimizde, modern insanın yani Homo sapiensin varlığı, günümüzden 200 bin ila 300 bin yıl öncesine dayanır. Evrim sürecinde şempanzelerle yolumuzun 7-13 milyon yıl önce ayrıldığı tahmin edilmektedir.
İnsan evriminin zaman çizelgesine geçmeden önce verilen tarihlerin, kesin bir şekilde belirlenmiş tarihler olmadığını belirtmek gerekir. Çünkü konu ile ilgili bilgilerimiz kayıtlara değil, fosiller ve diğer kalıntılar üzerinde yaptığımız analizlere dayanmaktadır. Analiz tekniklerinin gelişmesi ya da yeni bulacağımız kanıtlar tarihlerin değişmesine neden olabilir. Zaten bu yüzden genellikle kesin bir tarih yerine bir zaman aralığından söz edilir.
Homo cins, sapiens ise türdür. Homo sapiens, şu anda yaşamakta olan Homo cinsinin tek türüdür. Ağaçlardan indikten ve iki ayağımız üzerinde yürümeye başladıktan sonra dört ayaklı kuzenlerimize göre daha uzun bir yol katetmiş gibiyiz. Bu süreçte ayak parmaklarımız küçülmüş, kollarımız kısalmış vb. pek çok değişiklik gerçekleşerek her geçen gün aynadaki görüntümüze biraz daha benzememize neden olmuştur.
İlk İnsansı: Sahelanthropus tchadensis
Yaklaşık 7 milyon yıl önce yaşamış olan bu türün, şempanzelerle de insanlarla da paylaştığı farklı karakteristik özellikleri olmuştur. En eski insansı (hominid) olarak kabul edilir. (Hominid, bugün yaşamakta olan biz insanları da içine alan hominid ailesinin üyesi demektir.)
- Başlarının yapısı bakımından şempanzelere, iki ayağı üzerinde yürümesi bakımından da insana benzer. (İki ayağı üzerinde yürüdüğüne dair kanıtlar olsa da bundan kesin olarak emin değiliz.)
- Beyinleri insandan küçüktür. (Şempanzeninkine daha yakındır.)
- Eğimli bir yüzleri, belirgin kaş çıkıntıları, küçük köpek dişleri vardır.
- Omurilik birleşim kısmı, iki ayakları üzerinde yürüyen primatlar gibi değil, insanlar gibi daha aşağıdadır.
Orrorin tugenensis
Yaklaşık 6,2-5,8 milyon yıl önce yaşamıştır. Bazı morfolojik özellikleri Homo sapiense benzer. Örneğin kalça kemiği ve diş minesi kalınlığı vb. ama yine de insanın evrim sürecinde ana yollarından biri mi yoksa yan dallardan biri mi olduğu konusu tartışmalıdır. İnsanın doğrudan bir atası olarak kabul edilmesi durumunda, zaman çizelgesindeki bazı türlerin (özellikle Australopithecus’un) konumu tehlikeye girer.
Orrorin tugenensis fosillerinden, yaprak dökmeyen ağaçlı ormanlarda yaşadıkları anlaşılmaktadır. Bu bilgi, insanların savanlarda evrimleştiği yönündeki popüler varsayıma da uygun değildir.
Ardipithecus
Ardipithecus’un ise iki ayağı üzerinde hareket ettiğine şüphe yoktur. Modern insana çok benzer ancak ayak parmakları büyüktür. Ayaklar tıpkı el gibi kavrayıcı özelliğe sahiptir.
Şempanzelerinki gibi beyin boyutları küçüktür. İki ayakları üzerinde yürüyebildikleri gibi pelvis kemiği kolaylıkla ağaca tırmanmalarına izin verecek şekildedir. Ne zaman var oldukları konusu biraz karışıktır. 4,4 milyon yıl önce ile 5,8 milyon yıl önce gibi iki tahmin yapılmaktadır.
Australopithecus
Günümüzden yaklaşık 4,2 ( 3,9) milyon ila 2.5 milyon yıl öncesinde varlık göstermişlerdir. 900 bin yıl kadar yaşamış olan bu cinsin bilinen 7 türü vardır. Bugüne kadar Australopithecus üyesine ait 300’den fazla kalıntı bulunmuştur.
Beyin büyüklüğü modern insan beyninin üçte biri kadardır. Burunları basık, alt çeneleri çıkık, dişleri modern insanınkiler gibi küçüktür. Ağaçlarda sallanmaya uygun uzun ve güçlü kolları vardır ve iki ayakları üzerinde rahatça yürüyebilecek bacaklara sahiptiler. Ağaçlarda yaşamaya uygun vücutları, iklim değişikliklerinde hayatta kalmalarını kolaylaştırmıştır.
Bu cins, modern insan yavrusuna kıyasla çok daha hızlı gelişim gösterip, bakım ve rehberliğe daha kısa süre ihtiyaç duymuştur. Bu cinsin bir türü olan Au Afarensis’in beyni bariz bir şekilde daha büyük, dişleri ise daha küçüktür.
Bu cins “güçlü austroplopesi” olarak da bilinir. Bununla birlikte Paranthropus’un, Australopithecus cinsine mensup bir tür mü yoksa kendi başına başka bir cins mi olduğu konusundaki tartışmalar devam etmektedir. Bu konudaki tartışma nereye bağlanırsa bağlansın kesin olan bir şey varsa o da Paranthropus’un Australopithecus soyundan gelmiş olduğudur.
Australopithecus’tan daha güçlü bir çeneye ve çiğneme kaslarına; daha çıkık elmacık kemiklerine ve daha büyük bir beyne sahiptirler. Ayrıca dişlerinin oldukça kalın bir mine tabakası vardır.
Homo
Nihayet ait olduğumuz cinse geldik. Homo cinsi, yaklaşık 2,4 milyon yıl önce ortaya çıkmıştır. Günümüzde Homo cinsine mensup tek tür yaşamaktadır, o da Homo sapienstir. Ancak homo cinsine mensup pek çok tür var olmuştur. Homo cinsinin ilk türü Homo habilis, yaklaşık 2,4-1,4 milyon yıl önce varlık göstermiştir. Alet kullanan ilk türün Homo habilis olduğu düşünülmekle birikte araştırmacılar daha önceki zamanlara ait taş aletler bulmuşlardır.
Bu cinsin diğer bir önemli türü, Homo erectus’tur. Homo erectus, modern insana benzeyen pek çok özelliğe sahiptir. Tıpkı modern insan gibi kısa kolları ve uzun bacakları vardı. Bu vücut yapısı artık ağaçsıl bir tür olmaktan uzaklaşıldığının da göstergesidir. Araştırmalarda, topluluklarındaki güçsüzleri ve yaşlıları önemsediklerini gösteren bulgular elde edilmiştir. Avrupa’ya ulaşıp ulaşamadıkları kesin olarak belirlenememiş olsa da Afrika’dan çıkan ilk tür oldukları söylenebilir.
Homo heidelbergensis, yaklaşık 700 bin ila 200 bin yıl önce soğuk iklimde yaşayan ilk tür olmuştur. Bununla birlikte ateşi kullandıklarına da şüphe yoktur. Büyük hayvanları avlamış, basit ahşap ve taş barınaklar inşa etmişlerdir.
Homo neanderhalensis ise modern insana en yakın türdür. Yaklaşık 400 bin- 40 bin yıl önce yaşamış olan bu tür, görünüş olarak bize çok benzer. Giysileri, geçmişe nazaran daha komplike araç gereçleri vardı. Hem avlanarak hem de bitkileri tüketerek besin ihtiyaçlarını sağladılar. Ölülerini gömdüklerini gösteren pek çok kanıt elde edilmiştir. Şu ana kadar bulunan neanderthalensis fosillerinin tümü Avrupa’da bulunmuştur.
Denisovalar olarak bilinen bir tür daha vardır. Halen tam olarak sınıflandırılamamış olmakla birlikte H. neanderthalensis ile aynı dönemde yaşadıkları düşünülmektedir.
Son yapılan tahminlere göre Homo sapiens, günümüzden yaklaşık 300 bin yıl önce ortaya çıkmıştır. Neye benzedikleri ile ilgili bir fikir oluşturmanın en iyi yolu aynaya bakmaktır.
Yeni bir türün ortaya çıkması, öncekilerin tamamen ve derhal tükenmesini gerektirmediğinden bu türlerin bazıları aynı anda var olmuştur. Denisova’lar, Neandertaller ve Homo sapiens’lerde de görüldüğü gibi, aralarında iç içe geçmeler olmuştur. Hatta bazı bilim adamları, şu anda dünyada var olan farklı insan ırklarının insan türlerinin iç içe geçmesi sonucu ortaya çıktığını ileri sürer.
Sonuç olarak atalarımızla ilgili halen cevaplanmamış pek çok soru ve evrim sürecimizin zaman çizelgesinde bazı tutarsızlar olsa da her geçen gün evrim sürecimiz ve atalarımız ile ilgili bilgilerimiz çoğalmakta ve varsayımlarımız daha gerçekçi bir hal almaktadır.
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder